Op het Visserijplein (Bospolder-Tussendijke) is het twee keer per week (vis)markt. Na het schoonspuiten blijft over: een stinkende drab. In de takken van de omringende bomen wapperen altijd witte en blauwe plasticzakjes. Grafisch ontwerper en buurtbewoonster Mirjam Ippel vond dat dit beter kon en ging aan de slag. Nu is het plein beschilderd, gemeubileerd en voorzien van groen. Mooi om zich voor in te spannen, vindt ze. Maar ook mooi om weer los te laten. Want aan burgerparticipatie kleven ook lastige kanten.
‘De hele buurt is aan het verbeteren,’ vertelt Mirjam, ‘behalve dat plein. Daar keek niemand naar om. Wel staat het op de nominatie om gerenoveerd te worden; de bestrating is helemaal op. Mijn angst was dat de gemeente de grijze tegels zou vervangen door bruine en that’s it… Terwijl je er iets veel leukers van kunt maken!’ Volgens Mirjam zou het plein ook een sterkere sociale functie kunnen krijgen. Mirjam: ‘Er is in deze wijk lang gestuurd op schoon, heel en veilig. Daarom was dit hele plein van steen en stond er geen meubilair, want dat “kan alleen maar kapot”. Maar als moeders niet kunnen zitten, laten ze hun kinderen ook niet spelen.’
Slingers ophangen
Kinderen fietsten en voetbalden niet op het plein, mensen hingen er niet rond. Ze liepen er alleen maar heel snel overheen. En dan eigenlijk ook nog liefst langs de randen. Mirjam: ‘Als je altijd stuurt op schoon, heel en nooit iets leuks, dan blijft het heel en schoon, maar wordt het niet gezellig in de buurt. Als je geen slingers ophangt, is het ook nooit feest. Dan voelen mensen zich niet verantwoordelijk om iets te doen met elkaar. In die zin vind ik dat “schoon en heel” wel schade heeft aangericht. Toen ik de cultuurscout benaderde, zei die zelfs tegen mij: “Ah joh, dat is een stom, vies plein. Dat moet je niet willen.” Terwijl ik denk: Waarom zou dit geen fantastisch plein kunnen zijn?’
Ontwerper erbij
De eerste stappen die Mirjam zette, kon ze financieren met 5000 euro die burgemeester Aboutaleb had uitgeloofd voor een goed idee voor de buurt. Die heeft ze vooral gestopt in de onderzoeksfase (tien dagen op het plein voorbijgangers bevragen) en alvast een aantal ingrepen in samenwerking met stichting Powerboat en het bureau HUNK-design om de bewoners op frisse ideeën te brengen. Mirjam: ‘Mijn ervaring is dat het uitsluitend bevragen van mensen wat ze willen, niet heel effectief is. Dan hoor je vaak de voor de hand liggende dingen. In mijn ogen heeft het meer nut om met een paar goede design-ideeën te komen; andere oplossingen dan de usual. Ook bij kleine ingrepen in de buurt.’
Zebrapad van krijt
Hiervoor had Mirjam stichting Powerboat (buurtparticipatie-projecten vanuit een theaterachtergrond) en het bureau HUNK-design (zoals ze zelf zeggen: ‘voor woest aantrekkelijke steden’) erbij gehaald. Samen regelden ze voor die tien dagen een theekar, kunstgrasmatten, zitkussens en kinderactiviteiten om de omwonenden op nieuwe ideeën te brengen en te experimenteren: wat gebeurt er als er zitkussens liggen? Of een gebouwtje staat? Of kunstgras? Komt er dan reuring op het plein? Mirjam: ‘Een mooie aanvulling van de bewoners was: er is geen verbinding met het park tegenover. Toen hebben we een zebrapad getekend met krijt. En gekeken wat er gebeurde. Je zag meteen dat ouders en kinderen makkelijker overstaken naar het park.’
Water en dobbers
Nadat Mirjam de resultaten van haar onderzoek had gepresenteerd, liet de Deelgemeente weten dat er extra geld beschikbaar was vanuit Resilience, en verf vanuit een verfmerk. Mirjam vroeg het bureau Hunk-Design een ontwerp te maken voor het plein. Mirjam: ‘Om de 6 tot 8 weken zet Gemeentewerken een nieuwe golvende, blauwe lijn op het plein. Omdat het plaveisel twee keer per week wordt geborsteld met staalborstels, vervagen de lijnen snel. Dat gecombineerd met de nieuwe lijnen, telkens in een ander patroon, zorgt voor een waterachtig effect op het plein.’ Daarnaast zijn er zeven zitmeubels ontworpen in de vorm van dobbers, verspreid over het hele plein. De meubels zijn gemaakt bij Buurman/Bouwacademie; door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt.
Nieuwe plantjes
In december 2016 hebben Mirjam en de haren (samen ‘Frisse Vis’) de eerste lijnen op het plein gezet en het zebrapad aangevraagd. Mirjam: ‘Daarna kwam ik iemand van Water Sensitive tegen, die voorstelde dat we groen zouden toevoegen. We zijn gaan kijken: wie zou het onderhoud van dat groen kunnen doen? Dat bleek Buurtcare te zijn, een initiatief van Havensteder, die al de binnentuin van een aangrenzende blok verzorgden. Daarna kwam het groenvoorstel in een Kendoe en een paar maanden later zijn de nieuwe plantjes erin gezet. Dat ging heel snel.’
Nu al minder bar
Het groen loopt in een smalle, lange strook langs het wijkcentrum Pier 80. Creatief Beheer heeft samen met de gemeente de beplanting uitgezocht en met de buurtbewoners aangelegd. De buurtbewoners onderhouden het nu samen met Buurtcare. Mirjam: ‘Het is maar een klein stukje groen, maar het maakt het plein nu al minder bar. En het is goed om ook met groen te experimenteren. Als het plein straks wordt gerenoveerd, kunnen de ervaringen worden meegenomen en kan het mogelijk worden uitgebreid. Groen kan een belangrijke rol spelen in de heropleving van dit plein.’
Klappen langs de lijn
Als je je als bewoner ergens voor inspant, krijg je vrij snel veel voor elkaar, is de ervaring van Mirjam. Maar je moet ook uitkijken dat het je niet overneemt, zegt ze. ‘Ik ben er een keer aan begonnen en het is goed dat het nu weer ergens stopt. Als je met een project begint, staat iedereen te klappen langs de lijn, maar je krijgt weinig begeleiding. Het is zo van: hier heb je geld. Veel plezier ermee! En vervolgens word je behoorlijk aan je lot overgelaten. Daardoor was voor mij als initiatiefnemer na een tijdje de rek eruit.’
Basisinkomen
‘Het probleem zit hem er vooral in dat de gemeente lijkt te vinden dat je het initiatief dat je bedenkt en voorstelt, ook zelf moet uitvoeren. Daar ging het bij mij mis. Op het moment dat het uitvoeren wordt, voelt het voor mij alsof ik onbetaald het werk van iemand anders zit te doen. Ik werd ook een aantal keren gevraagd een praatje te houden voor ambtenaren. Ik kreeg koffie en lunch, maar alle andere aanwezigen ook salaris. Ik weet het: ik heb het over mezelf afgeroepen, maar dat betekent nog niet dat ik het ermee eens ben. Ik vind: of de gemeente doet de uitvoering of degene die het uitvoert, wordt betaald. Zolang er nog niet zoiets is als een basisinkomen, vind ik dat de gemeente erover moet nadenken hoe ze bewoners die goede initiatieven initiëren, wil vergoeden.’
Op 17 september organiseerde Mirjam een buurtbrunch aan een lange tafel langs de groenstrook om het nieuwe Visserijplein in te wijden. Smartlappenkoor Delfshaven zong, Van de Waterstokerij waren ze er om te schminken en er waren lange tafels met eten.
Kijk ook op facebook.com/FrisseVis